Kesin yetki kuralları

Bazı kaynaklarda kesin yekti özel yetkiden ayrı tutulmasına karşın, bazılarında kesin yetki özel. Kesin yetki hallerine ilişkin yetki sözleşmesi yapılamaz.

Yetki Sözleşmesi (md.17) Belirli bir uyuşmazlık veya uyuşmazlıklar çerçevesinde, ayrı bir sözleşme olarak veya esas sözleşmeye eklenecek bir yetki şartı yoluyla kesin yetkiye ilişkin olmayan konularda tarafları yalnızca tacir veya kamu tüzel kişileri olmak kaydıyla yetkisiz bir mahkeme yetkili kılınabilir. Zımni yetki sözleşmesi de.

Genel yetki kuralı ise dava davalının ayağına gider. Ancak kesin yetki dışındaki durumlarda davalı sadece ilk cevap dilekçesinde yetki itirazında bulunabilir. Bunu yetki kuralları belirler. Yetki meselesi kural olarak kamu düzeninden görülmemiştir.

Fakat bazı hallerde yetki kuralları kamu düzeniyle ilişkili kabul edilerek kesin yetki kuralları getirilmiştir. Davacının davasını açabilmesi için genel yetki kuralları yanında ona seçim hakkı tanıyan özel yetki kuralları da.

Fıkrası gereğince, terekenin paylaşılmasına, yapılan paylaşma sözleşmesinin geçersizliğine, ölüme bağlı tasarrufların iptali ve tenkisine, miras sebebiyle istihkaka ilişkin davalar, mirasçılar arasında terekenin yönetiminden kaynaklanan davalar, terekenin kesin paylaşımına kadar mirasçılara karşı. Yani coğrafi alan olarak hangi yerdeki mahkemenin davaya bakacağına yetki kuralı denir.

Yetki sözleşmesi ise kanunun belli kişilere belli şartlar altında yetkisiz bir mahkemeyi yetkili kılmak adına tanımış olduğu bir imtiyazdır. Kanunda kesin olarak belirlenen yetki kurallarına ” yetki kuralları ” denilir.

Yetki kuralları farklı başlıklar altında taraflara ve kamu düzenine yer. Yetki belirlenmesine ilişkin yasa maddesinde “ kesin ” tabiri varsa, davanın başka bir yerde açılabilmesi mümkün değildir.

Bir davaya yer itibariyle bakabilecek mahkemenin kanunda kesin olarak belirlenmiş bulunduğu. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiştir.

HMK’da özel yetki kurallarının bir kısmı kesin yetki kuralı, bir kısmı da kesin olmayan yetki kuralı olarak düzenlenmiştir. Yetki, davaya hangi yerdeki mahkeme tarafından bakılacağını belirleme sorunudur. Yani dava davalının yerleşim yerinde açılır.

Görevden farklı olarak yetki kuralları – kesin yetki halleri hariç olmak üzere- kamu düzeninden değildir ve hâkim tarafından re’sen dikkate alınmaz. Ancak yetki kesin yetki ve kesin olmayan yetki olarak ikiye ayrılmıştır.

Türk hukukunda kesin yetki kamu düzenine ilişkin kabul edilmiştir. Bu özel yetki kurallarından bazıları ise kamu düzenine ilişkindir.

Taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir) Kamu düzenine ilişkin kesin yetki kuralı nın söz konusu olduğu. Bu istisnai nitelikteki yetki kuralları özel yetki kuralları olarak adlandırılmaktadır9.

Bunlardan bütün davalar için uygulanan yetki kurallarına “genel yetki kuralları ”, bazı davalar için uygulanan yetki kurallarına ise özel yetki kuralı denir. Bunun dışında, bir dava için özel yetki kuralı bulunsa bile, davacının genel yetki ile özel yetki arasında bir seçim hakkı vardır.

Somut olayda, 5sayılı Yasanın 80. Taraflar “ yetki sözleşmesi” ile, yasal olarak -genel ve özel- yetkili olan mahkeme (ve icra dairelerinin) yetkisini ortadan kaldıramazlar. Kanun bazı hallerde kesin yetki kuralları öngörmüştür.

Bu durumda, dava sadece kanunda öngörülen mahkeme veya mahkemelerde açılabilir. Kanunun ifadesinden, kanunda belirtilen yer veya yerler dışında başka bir yerde açılamayacağı anlaşılan davalarda yetki kuralı.

Bu yetki kuralı kesin olmadığından HMK. Kurumun bir başka şubesinin bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olduğu gerekçesiyle kendiliğinden yetkisizlik kararı verilemez. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 08.

Davalının, dava açıldıktan sonra yerleşim yerini değiştirmesi mahkemenin yetkisini etkilemez. Açılacak davalarda yetki nedir ve yetki kuralları nelerdir?

MADDE 18- (1) Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konular ile kesin yetki hâllerinde, yetki sözleşmesi yapılamaz. Yetki sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yazılı olarak yapılması, uyuşmazlığın kaynaklandığı hukuki ilişkinin belirli veya belirlenebilir olması ve yetkili kılınan mahkeme veya mahkemelerin gösterilmesi şarttır.

Ancak istisna olarak, bazı davaların mutlaka belli bir yer mahkemesinde açılması öngörülmüútür ki, bu halde kesin yetki söz konusudur. Yetki Kuralları ) Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konularda da yetki sözleşmesi yapılamaz.

Dolayısıyla, kamu düzenine ilişkin bir yetki kuralına ait hukuki ilişki hakkında, bu kuralın gösterdiği mahkeme dışında bir mahkemede dava açma hakkı tanınmamıştır. Mahkemeleri Kanunu’nun 5.